Američki predsjednik Džo Bajden zaprijetio je da će blokirati gasovod Sjeverni tok 2 ako Rusija izvrši invaziju na Ukrajinu.
Podmorski gasovod, koji direktno povezuje ruski gas sa Evropom preko Njemačke, završen je ali nije pušten u pogon. Projekat je na meti dok zapadne vlade pokušavaju da spriječe ruski napad na susjednu zemlju.
U prošlosti je bio izvor tenzija između Sjedinjenih Država, koje su bile protiv izgradnje gasovoda, i Njemačke. Kancelar Olaf Šolc rekao je da su sve opcije na stolu, ali je izbjegao da direktno pomene Sjeverni tok 2 na konferenciji za novinare sa Bajdenom u Vašingtonu.
Ako ruski tenkovi uđu u Ukrajinu, "više neće biti Sjevernog toka 2", poručio je Bajden u ponedeljak. Šolc je naglasio da je potrebno zadržati određenu dozu nezivjesnosti u pogledu sankcija da bi se izvršio pritisak na Rusiju da deeskalira krizu.
Agencija Asošijeted pres objavila je neke od ključnih informacija o gasovodu:
Šta je Sjeverni tok 2?
Gasovod, dug 1.230 kilometara koji prolazi ispod Baltičkog mora, od Rusije do baltičke obale u Njemačkoj.
Udvostručio bi kapacitet prethodnog gasovoda Sjeverni tok na 110 milijardi kubnih metara prirodnog gasa godišnje, a zaobilazi Ukrajinu i Poljsku koje gube profit na tranzit. Smatra se da bi projekat povećao zavisnost Evrope od ruskog gasa.
Gasovod još nije pušten u pogon jer i dalje čeka odobrenje njemačkih regulatora i Evropske komisije.
Zašto Rusija želi Sjeverni tok 2?
Državna kompanija Gasprom kaže da će zadovoljiti sve veće evropske potrebe za priuštivim prirodnim gasom, a da će gasovod biti dodatak postojećim koji prolaze kroz Bjelorusiju i Ukrajinu.
Evropa uvozi većinu zaliha gasa, a iz Rusije dobija oko 40 odsto. Sjeverni tok 2 bi bio alternativa zastarjelom ukrajinskom sistemu, snizio bio troškove zbog neplaćanja tranzitnih nadoknada Ukrajini i Poljskoj i pomogao da se izbjegne prekid dotoka gasa kao 2006. i 2009. zbog spora Rusije i Ukrajine u pogledu cijene i plaćanja.
Zašto je Bajden protiv gasovoda?
Sjedinjene Države, evropske članice NATO-a kao što je Poljska, i Ukrajina bili su protiv projekta i prije izbora Bajdenove administracije. Smatraju da Sjeverni tok 2 omogućava Rusiji da koristi gas kao geopolitičko oružje.
Bajden je iz sankcija izuzeo kompaniju zaduženu za gasovod, kada je projekat bio gotovo pri kraju, u zamjenu za pristanak Njemačke da preduzme akciju protiv Rusija ako bude koristila gas kao oružje ili napadne Ukrajinu. Međutim, Vašington i dalje smatra da je Sjeverni tok 2 loša ideja.
U međuvremenu, Šolc, koji je preuzeo položaj kancelara u decembru, podržao je projekat dok je bio ministar finansija za vrijeme Angele Merkel, a podržala ga je i njegova Socijaldemokratska partija.
Šolc je izbjegao da direktno pomene Sjeverni tok 2, ali je poručio da će Rusija trpjeti "teške posljedice" i da sankcije moraju da budu već spremne.
Kako bi Bajden blokirao Sjeverni tok 2?
Sjedinjene Države bi mogle da uvedu žestoke finansijske sankcije - da kazne svakog pojedinca ili kompaniju čije je poslovanje povezano sa gasovodom. Time bi u suštini odvratili banke i biznise i onemogućili rad gasovoda.
Bajden nije rekao da li je to smjer u kojem bi se kretao. Na pitanje kako bi SAD zaustavile nešto što je pod njemačkom kontrolom, Bajden je u ponedeljak rekao: "Obećavam vam da ćemo to uraditi".
Šolc je dodao: "Budite sigurni da neće biti mjera o kojima imamo različit stav. Djelovaćamo zajedno".
U američkom Kongresu, republikanci i demokrate - što je rijedak primjer saglasnosti između dvije stranke - dugo se protiv Sjevernom toku zato što smatraju da povećava uticaj Rusije u Evropi. Međutim, podijeljeni su u pogledu pitanja da li da se uvedu sankcije Sjevernom toku 2 sada ili u slučaju ruske invazije. Autori zakonskog prijedloga odbijaju da preciziraju na kojem kompromisu trenutno rade.
U Njemačkoj, proces davanja dozvole za rad predstavlja se isključivo kao pravna, a ne politička odluka, što pokreće pitanja o mehanizmima koji bi mogli da se koriste u slučaju ruskog napada. U Evropi, sankcije uvedene Rusiji zbog aneksije ukrajinskog poluostrva Krim 2014. godine usaglašene su unutar Evropske unije.
Da li će Sjeverni tok 2 pomoći u rešavanju evropske energetske krize?
Ne odmah ili direktno. S obzirom na to da ga regulatori neće odobriti narednih više mjeseci, gasovod ne može da pomogne da se zadovolje potrebe kada je riječ o grijanju ili električnoj energiji tokom ove zime, dok se Evropa suočava sa nestašicama gasa. Gasprom bi mogao, ako se na to odluči, da poveća dotok gasa kroz postojeće gasovode.
Zimska kriza i dalje podstiče strahovanja u pogledu Rusije i gasa. Ruski predsjednik Vladimir Putin rekao je da nestašice naglašavaju potrebu da Sjeverni tok 2 brzo dobije dozvolu za rad. Rusija se uzdržala od kratkoročnih prodaja gasa - iako je ispunila dugoročne ugovore sa evropskim mušterijama - i nije dopunila podzemno skladište u Evropi.
Pojedini analitičari kažu da je Rusija prvo morala da popuni svoje zimske rezerve, a Gasprom je podvukao svoju ulogu pouzdanog dugoročnog snabdjevača. Bez obzira na to o kojim motivima je riječ, Putinovi komentari nisu ublažili strahovanja da je Rusija spremna da koristi gas za politički uticaj.
Da li Rusija ima potpunu kontrolu kada je riječ o gasu?
Evropi jeste potreban ruski gas, ali Gasprom takođe zavisi od evropskog tržišta da bi podržao ruski državni budžet. I Evropska unija je proteklih godina bila u mogućnosti da primora Gasprom da poštuje njena pravila protiv monopola.
Zbog te međusobne zavisnosti, mnogi smatraju da Rusija neće prekinuti dotok gasa Evropi čak i u slučaju eskalacije sukoba zbog Ukrajine. Ruski zvaničnici takođe su naglasili da ne namjeravaju da to urade.
