Proteklo je sedamdeset godina od kada su, juna 1948. sovjetske trupe blokirale prilaze Zapadnom Berlinu, prugom, drumom i rekom - u nameri da ga odseku od sveta. Zapadni Berlin činili su sektori nemačke prestonice koji su tada bili pod kontrolom zapadnih savezničkih sila – SAD, Francuske i Britanije.
Sjedinjene Države i njene saveznike to je navelo da hitno osmisle plan snabdevanja žitelja podeljenog grada sa više od dva miliona tona namirnica.
Sedam decenija posle uspostavljanja Vazdušnog mosta, Nemci su i dalje zahvalni zapadnim saveznicima, koji su im u vremenu očaja poslali pomoć - tokom misije koja se odigrala u predvečerje Hladnog rata.
Paketići su tog juna pali s neba, kao kiša iz oblaka, na oduševljenje stotina dece. Komemoracijom u nemačkom gradu Visbadenu obeležavaju se događaji koji su za meštane Berlina bili pitanje života ili smrti.
“Sjajan je osećaj kada ljudima možete pružiti ono što im je bilo potrebno da prežive”, priseća se Gejl Halvorsen, penzionisani pukovnik američke vojske koji je posle Drugog svetskog rata bio tek mladi oficir.
Ne blede mu sećanja na projekat berlinskog Vazdušnog mosta 1948-1949. poznatog i kao “Operacija Vitls”. Danas, devedeset osmogodišnjeg Halvorsena u Nemačkoj slave kao “bombardera slatkišima”.
Svrha akcije, kako ukazuje, bila je prehraniti gladne Berlince zarobljene u sovjetskoj blokadi.
“To je bila prva velika operacija vazdušne podrške jednom gradu nasuprot blokadi Sovjetskog Saveza. Leteti u tom području bilo je samo po sebi – uspeh”, kaže on.
Jedan od prvih značajnih događaja Hladnog rata zabeležen je Halvorsenovim filmovima koje je snimao tokom vojne operacije. Deca su postala zvezde njegovih filmova, ali i uspomene.
"Gledali su poređane avione. Mahali dok smo poletali. Mnoštvo dece posmatralo je odakle dolazi njihov doručak - bilo da se radilo o sušenim jajima ili krompiru”, priča Gejl Halvorsen.
Kako je misija odmicala Halvorsen je odlučio da nešto i pridoda jelovniku. Bio je to potez upamćen kao istorijski.
“Tokom njihove šetnje do škole iz oblaka se pojavio padobran iz kog su decu slatkiši doslovce pogađali u glavu”.
Za glavne protagoniste tog vremena berlinski Vazdušni most prikazao je suštinu onoga što će Hladni rat postati.
“Tu se radilo o sukobu vrednosti i suboku posvećenosti”, ukazuje Ivo Dalder, bivši američki ambasador u NATO-u.
Dalder kaže da je ta operacija stvorila uslove da Sjedinjene Države preuzmu vodeću ulogu u novoformiranom NATO-u. Ona je i promenila sliku o SAD - koje su od neprijatelja postale saveznici.
“Sjedinjene Države će uvek biti prisutne, uvek će biti tu da im pomognu i da ih brane. I da se postaraju da budu bezbedni”.
Poruka, koja kako kaže Dalder - treba da se iznova potvrđuje, s obzirom na to da je u današnje vreme, trajnost NATO saveza na probi.
“Važno je da podsećamo ljude da su Sjedinjene Države bili oslobodioci, a ne okupatori. Bili smo prijatelji i saveznici – ne protivnici i nasilnici. To je važno znati zbog održavanja saveza i njegove snage u sledećih 70 godina”, kaže Ivo Dalder.
Gejl Halvorsen, junak sa početka priče, uveren je da je
Međutim, kako vreme prolazi zabrinut je zbog teških lekcija koje je njegova generacija naučila u ranom periodu Hladnog rata, dok prijateljstva stvorena u krizi - polako blede.
“Oni koji su izolovani propadaju. Zato je potrebno da budemo uključeni u ono što se događa drugima", smatra on.
Poruka koju nastavlja da prenosi u misiji, koja traje i danas, više od 70 godina kasnije.
