Zapadni Balkan sada ima kredibilnu perspektivu za pristupanje Evropskoj uniji, koja je u jučerašnjem izvještaju o napretku regiona, kao i u ferbuarskoj strategiji bila određenija u pogledu uslova koje je neophodno ispuniti u tom procesu, kaže u intervjuu za Glas Amerike Nejt Šenkan, direktor projekta “Nacije u tranziciji”, organizacije Fridom Haus. Međutim, Šenkan istovremeno upozorava na zabrinjavajući pad demokratskih indeksa u balkanskim državama.
Demokratija na Balkanu je, nakon određenog poboljšanja, u postepenom padu poslednje tri godine. Tome je, kako za Glas Amerike kaže Nejt Šenkan iz organizacije Fridom haus, najviše doprinijela centralizacija moći, uglavnom u rukama pojedinaca. U Srbiji, to je Aleksandar Vučić.
„Kada je Vučić. 2017. godine izabran za predsjednika, dok je bio na položaju premijera, prema našoj metodologiji to je predstavljalo urušavanje demokratskih institucija. Problem je kada neko ide na ustavno slabiji položaj, ali zadržava snažan uticaj u političkom sistemu. To zatim utiče na lokalnu upravu, gdje je stranka predsjednika Vučića sve dominatnija sa podrškom u većini opština . Pogođeni su i mediji, koji strahuju od vladine odmazde i nisu finansijski održivi, zbog povezanosti vlade i marketinških kompanija. Takođe se zastrašuju i političari ih otvoreno napadaju“.
U Crnoj Gori, nedavni predsjednički izbori označili su i povratak na vlast dugogodišnjeg premijera Mila Đukanovića.
„U američkoj demokratiji, čuveni presedan je postavio Džord Važington, koji je odbio da i dalje bude predsjednik, jer nije želio da stvori monarhiju. To je i dalje važan primjer našeg stava o demokratskim normama. Ovdje imate suprotni princip, a to je samo ja mogu biti odgovoran za državu, bez mene država neće preživjeti i neće biti stabilna. To je opasan presedan. Mi želimo da moć i odgovornost imaju institucije, nezavisno od pojedinaca“.
Uprkos padu demokratskih indeksa, Srbija i Crna Gora su najdalje odmakle pristupanju Evropskoj uniji, koja je postala eksplicitnija u pogledu uslova za članstvo. Brisel želi i da podstakne promjene u regionu pružanjem kredibilne perspektive proširenja, o čijoj ozbiljnosti svjedoče i jučerašnji izvještaj o napretku Zapadnog Balkana, kao i strategija usvojena u februaru, smatra Šenkan.
„Tokom niza godina, prevladavalo je mišljenje da Evropska unija možda nije spremna za proširenje. Poruka strategije bila je da postoji šansa za pristupanje, dok god ima istinskih promjena. I to je u suštini dobra poruka.“
Međutim, prema mišljenju našeg sagovornika, tu poruku podrivaju lideri pojedinih članica, među kojima je i francuski predsjednik koji smatra da unija nije spremna za proširenje. Na balkanskim liderima je da odluče na čiji stav će da se usredrede.
„Lideri u regionu i dalje imaju izbor i šansu da zaista sprovedu reforme i da, ako to urade, da imaju kredibilnu perspektivu za pristupanje. Ako riješe neke regionalne nesuglasice, teritorijalne sporove i ako bude istinskih promjena, naročito u pravosudnom sistemu, mogu da ubijede ljude, da dobiju njihovu podršku“.
Ako bude postojala volja da se sprovedu neophodne reforme, dostižan je i potencijalni rok za članstvo koji je Evropska komisija postavila, ističe Nejt Šenkan.
„Ta prilika možda neće postojati posle 2025 godine, ili u sledećoj verziji Evropske unije. Ali ta šansa sada postoji, ako su lideri spremni da ovo učine generacijom u kojoj će biti sprovedene institucionalne i demokratske promjene“.