Huan Miro, koji je preminuo pre 30 godina, jedan je od najvećih evropskih slikara 20. veka. Stil španskog umetnika je najprepoznatljiviji u njegovim apstraktnim slikama čudesnog i nestvarnog sveta. Manje poznati radovi popularnog umetnika nastali su kao reakcija na građanski rat u Španiji, Drugi svetski rat i Frankovu 36-ogodišnju vladavinu koja je okončana 1975. godine. U Nacionalnoj umetničkoj galeriji Smitsonijanovog instituta u Vašingtonu postavljena je izložba mnogobrojnih Miroovih radova.
Po prvi put, međutim, muzej u Sjedinjenim Državama izložio je manje poznate radove španskog umetnika – slike koje su inspirisane istorijom – pogotovo španskim građanskim ratom i dugogodišnjom vladavinom generala Franciska Franka. Miro je rođen 1893. u gradu u Kataloniji, nedaleko od Barselone. Leta je provodio na porodičnom imanju, a jedno od njegovih ranih remek dela zove se “Farma”.
“Malo je umetnika koji predstavljaju stubove kulture, a Miro je jedan od njih. Postoje i stubovi njegove umetnosti. Ova slika je jedan od njih”.
Kustos Hari Kuper je bio glavni koordinator Miroove izložbe. On objašnjava da je ova slika pripadala piscu Ernestu Hemingveju, a da je Hemingvejova udovica poklonila sliku Nacionalnoj galeriji. Izložba je postavljena hronološki, od 1920-ih, kako bi pokazala umetnikovu evoluciju do apstraktnosti.
“Imamo čitavu seriju slika katalonskih seljaka u doba kada je španska vlada poručila Kataloniji: ne možete više da budete nezavisni, ne možete da koristite svoj jezik niti svoju zastavu”.
Španija je 1936. zapala u građanski rat, a Miro se preselio u Francusku gde je njegovo stvaralaštvo postalo mnogo mračnije. Tokom Drugog svetskog rata, on se vratio u Španiju koja je tada bila pod Frankom. Ovi mali formati, poznati kao “Konstelacije” tumače se kao njegova potreba za bekstvom.
“Sa ovim konstelacijama je on stekao popularnost u Americi jer su, ubrzo pošto ih je naslikao, one bile poslate diplomatskom poštom u Sjedinjene Države gde su onda bile izložene u jednoj njujorškoj privatnoj umetničkoj galeriji”.
Serija slika iz 1940-ih, pod nazivom “Merdevine bekstva” poslužila je kao inspiracija za naziv ove izložbe.
“Mislim da to može da se objasni dvostrukim kretanjem, prvo uz merdevine do prostorija punih mašte i fantazije, a zatim silaskom niz merdevine do političkog aktivizma u raznim periodima”.
Miroovi radovi ostali su sumorni. Aleks Susana je zamenik direktora Instituta “Ramon Lulj”, koji se bavi promocijom katalonskog jezika i kulture.
“Prvih nekoliko godina Frankove vladavine je bilo jako teško jer su katalonski jezik i kultura bili potpuno zabranjeni i pretpostavljam da je Miro pokušao da dočara duboku turobnost koja je počela da se nadvija nad tim poraženim narodom”.
Izložba se završava slikom “Spaljeno platno”, koja je nastala neposredno pred Frankovu smrt – trezven zaključak jednog drugačijeg pogleda na Miroa.